سود پرک یا سود کاستیک یا سدیم هیدروکساید به، ماده‌ای جامد و سفیدرنگ و به شکل پرک شده و یا گرانوله با فرمول شیمیایی NaOH است با دمای ذوب ۱۳۹۰ درجه سانتی‌گراد و چگالی ۲,۱۳ گرم بر سانتی مکتر مکعب می‌باشد.
سود پرک به رنگ سفید و بدون بو می باشد و به صورت پرک یا پولک و یا گرانوله عرضه می شود.
این ماده شیمیایی در آب بسیار محلول است .
خصوصیات سود پرک :
- فرمول مولکولی : NaOH
- جرم مولی : 39.9971 g mol-1
- چگالی : 2.13 g cm−3
- دمای ذوب : ۳۱۸ درجه سلسیوس (۶۰۴ درجه فارنهایت; ۵۹۱ کلوین)
- دمای جوش : 1388 °C, 1661 K, 2530 °F
- انحلال‌پذیری در آب : 1110 g dm-3 (at 20 )°C
ویژگیهای سود پرک:
حل شدن سود سوزآور در آب فرآیندی گرماده بوده و در اثر حل شدن آن در آب گرمای زیادی آزاد می شود.
سدیم هیدروکسید در اتانول و متانول حلالیت کمتری دارد در حالی که در اتر و دیگر محلول های غیر قطبی حل نمی شود.
سود کاستیک یا سود پرک به سهولت می‌تواند رطوبت هوا را جذب نماید .
هنگام حل کردن سود پرک در آب ظرف واکنش بسیار داغ میکند زیرا این واکنش بسیار گرمازا است.
واکنش سود پرک با اسید :
سود پرک با اسید های پروتون دار واکنش می دهد تا آب و نمک تولید کند.
واکنش سود پرک با اکسید اسید :
سود پرک همچنین با اکسید اسید هایی مانند دی اکسید گوگرد واکنش می دهد.
این واکنش ها اغلب برای سایش گازهای اسیدی مضر که از سوختن زغال سنگ تولید می شود استفاده می شود .
واکنش سود پرک با فلزات :
سدیم هیدروکسید در واکنش با فلز آلومینیوم گاز هیدروژن تولید میکند.
روش تولید سود پرک:
در مصر باستان تولید این ماده با واکنش دادن سدیم کربنات و آهک هیدراته طبق واکنش زیر صورت می پذیرفت.
با گذشت سال ها روش های دیگری جایگزین این روش قدیمی شد که از آن جمله می توان به روش سالوی در سال 1861 اشاره نمود.
امروزه بهترین روش تولید این ماده به صورت صنعتی استفاده از روش کلروالکالی می باشد .
در این روش محلول کلرید سدیم با کمک یکی از غشاهای دیافراگمی ، غشایی و یا جیوه ای الکترولیز می شود و محصول NaOH، هیدروژن و کلر تولید می گردد.
تولید با استفاده از فرآیند کلروالکالی:
این فرایند الکترولیز نمک معمولی و یا همان سدیم کلرید است.
در حالت کلی سه روش برای تولید کاستیک سودا و کلر از آبنمک وجود دارد : سل غشایی ، سل دیافراگمی و سل جیوه ای .
در هر کدام از این فرایندها ، یک محلول نمک تحت تاثیر یک جریان مستقیم الکتریسیته قرار گرفته و یون های کلرید را به کلر عنصری تبدیل می کند.
واکنش هایی که در فرآیند کلروآلکالی اتفاق می افتند به شکل زیر هستند :
فرایند سل غشایی به روزترین روش است و دارای مزایای اقتصادی و محیط زیستی در مقایسه با دو روش دیگر است .
در هر سه تکنولوژی کلر در قسمت آند و هیدروژن همراه با NaOH در قسمت کاتد تولید می شوند.
اصلی ترین اختلاف این تکنولوژی ها تفاوت روش به کار گرفته شده برای جداسازی جریان های آنولیت و کاتولیت جهت جلوگیری از مخلوط شدن آن هاست.
در روش دیافراگمی یک جداکننده (separator) و در روش غشایی یک غشای تبادل یونی این عمل را انجام می دهد .
در روش جیوه ای خود کاتد با تشکیل آلیاژی از سدیم و جیوه به عنوان جدا کننده عمل می کند ، که متعاقبا در یک راکتور مجزا جهت تشکیل H2 و NaOH با آب واکنش می دهد .
کاربرد سود پرک:
سدیم هیدروکسید (سود پرک) یک باز قوی است که از مواد شیمیایی صنعتی بسیار مهم به‌شمار می‌رود .
سدیم هیدروکسید یک چربی گیر قوی است و زمانی که در تماس با چربی قرار گیرد به راحتی آن ها را در خود حل می کند.
سود پرک کاربرد فراوانی در صنعت نفت و گاز دارد.
سود پرک برای صنایعی که با عوامل بیماری‌زا مواجه می‌شوند هم کاربرد دارد.
سود پرک در صنعت پلیمر و پت هم مصرف فراوانی دارد لذا به عنوان چربی بر استفاده می‌شود.
در صنعت پالایش نفت و گاز ، از سود کاستیک برای حذف ترکیبات اسیدی از گاز های سوختی پیش از ورود به محیط استفاده می شود.
از سود پرک در حالت مایع (سود مایع) برای تمیز کردن محیط (رزین ها) و سیستم کروماتوگرافی استفاده می شود.
سود پرک به صورت جامد و یا مایع می تواند چربی ها را به صابون تبدیل نماید و سپس آن ها را در آب حل کند و موجب تمیزی سطوح از چربی ها گردد.
این ترکیب کاربرد های فراوانی دارد و در ساخت شمع یا صابون، تولید کاغذ،شوینده ها و… به وفور مورد استفاده قرار می گیرد.
